Με αφορμή την προ λίγων ημερών καθιερωμένη πλέον διαδήλωση για το θάνατο/δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και τα δεκάδες επεισόδια, βανδαλισμούς και βιαιοπραγίες που την συνόδευσαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, γεγονότα τα οποία αποτελούν το κερασάκι στην τούρτα ενός συνόλου ανάλογων προπηλακισμών και βίαιων αντιδράσεων κατά της δημόσιας περιουσίας του Κράτους, αλλά και άλλων βίαιων περιστατικών, όπως η απαράδεκτη επίθεση και βιαιοπραγία που δέχθηκε από ακροδεξιά στοιχεία μπροστά από την Βουλή πριν από ένα μήνα περίπου ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Γιώργος Κουμουτσάκος, και τα βίαια και άκρως καταδικαστέα επεισόδια που έλαβαν χώρα πριν λίγες εβδομάδες στην ευρύτερη περιοχή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στην Αθήνα, μετά τη διακοπή του ποδοσφαιρικού αγώνα Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού, βλέπουμε πως κατά την διάρκεια αυτών των δύσκολων πολιτικά και κοινωνικά καιρών, η ελληνική κοινωνία διαπνέεται από μια έντονη ροπή βίας κατά της πολιτικής, πνευματικής ελίτ της χώρας, των σωμάτων ασφαλείας και τις δημόσιας και ενίοτε ιδιωτικής περιουσίας.
Μετά την εξέταση της παραπάνω κατάστασης, παρουσιάζονται σε πολλούς από μας αρκετά εύλογα ερωτήματα: Από που προέρχεται λοιπόν αυτή η ροπή των νεοελλήνων προς την βία; Είναι έμφυτη; Υπήρχε εξαρχής στην ιδιοσυγκρασία μας ή απλά είναι απότοκο και δείγμα της απογοήτευσης και του εκνευρισμού που νιώθουν οι έλληνες πολίτες σήμερα για την ελαττωματική πολιτική κατάσταση της χώρας, τη συνεχή οικονομική κρίση που βιώνουν και την πτώση της ελληνικής κοινωνίας;
Μία πιθανή απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα θα μπορούσε να αναζητηθεί επιστημονικά στη Δήλωση της Σεβίλλης για την Βία, η οποία υιοθετήθηκε το 1986 από μία παγκόσμια συνδιάσκεψη επιστημόνων, που διοργανώθηκε από την UNESCO και την Ισπανική επιτροπή της UNESCO. Στόχος της συγκεκριμένης δήλωσης αποβλέπει στο να αντικρούσει την ιδέα ότι η ανθρώπινη βία (οργανωμένη και μη) είναι βιολογικά καθορισμένη. Πιο αναλυτικά, η εν λόγω δήλωση περιέχει πέντε βασικές ιδέες:
- Πρώτον, είναι επιστημονικά λανθασμένο να λέμε ότι έχουμε κληρονομήσει την τάση να διαπράττουμε βίαιες ενέργειες από τους ζωώδεις προγόνους μας.
- Δεύτερον, είναι επιστημονικά λανθασμένο ότι οι βίαιες συμπεριφορές είναι προγραμματισμένες στη φύση μας.
- Τρίτον, είναι επιστημονικά λανθασμένο να λέγεται ότι κατά την πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης, έγινε μια επιλογή για βίαιες συμπεριφορές περισσότερο απ’ότι για ειρηνικές συμπεριφορές.
- Τέταρτον, είναι επιστημονικά λανθασμένο να λέμε ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε ένα βίαιο εγκέφαλο.
- Πέμπτον,είναι επιστημονικά λανθασμένο να λέμε ότι οι βίαιες συμπεριφορές προκαλούνται από το ένστικτο ή οποιοδήποτε άλλο κίνητρο.
Επίσης, στη Δήλωση κυριαρχεί και η ιδέα ότι όπως η βίαιη συμπεριφορά ξεκινά στο μυαλό των ανθρώπων, έτσι και η ειρηνική συμπεριφορά ξεκινά κι αυτή από το μυαλό του ανθρώπου. Επομένως, αφού το είδος μας είναι ικανό να διαπράττει βίαιες ενέργειες, είναι εξίσου ικανό να πράττει και ειρηνικές, γι’αυτό και η ευθύνη πέφτει στον καθένα μας ξεχωριστά.
Υπάρχει όμως και μια αντίθετη άποψη, αυτή του Στιβ Πίνκερ, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τη Δήλωση της Σεβίλλης ως ένα παράδειγμα μοραλιστικής πλάνης και την έχει χρησιμοποιήσει ως παράδειγμα για την ιδέα του βιολογικού ντετερμινισμού, της λανθασμένης δηλαδή ιδέας ότι τα κύτταρα ευθύνονται για οποιαδήποτε συμπεριφορά μας. Επίσης, πολλοί άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η βία όντως έχει βιολογικές ρίζες και πιστεύουν ότι δεν πραγματοποιείται από μόνη της, αλλά είναι απότοκο ανθρώπινων στόχων όπως ο καλύτερος τρόπος ζωής, η επίτευξη μεγαλύτερης επιτυχίας σε κάτι ή η κατάληψη κάποιου αξιώματος.
Εν τέλει, μέσα από τη μελέτη της Δήλωσης της Σεβίλλης αλλά και των αντικρουόμενων απόψεών της, αναδεικνύονται αρκετά κρίσιμα ερωτήματα για την ύπαρξη βίας στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας κατά του πολιτικού status quo, των εκπροσώπων του, του κράτους ή και ακόμα κατά της σημερινής ελληνικής πραγματικότητας.
Τελικά η βία, αν δεν υπάρχει έμφυτη στον άνθρωπο, γιατί διαπράττεται; Αν τελικά η βία γενικότερα πηγάζει μέσα από τον άνθρωπο, στην περίπτωση μας, η πολιτική βία κατά κύριο λόγο, υπάρχει κάποιος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαμε να την περιορίσουμε όπως κάθε άλλη λανθάνουσα ανθρώπινη συμπεριφορά; Είναι άραγε ένα εργαλείο με τη βοήθεια του οποίου αποσκοπείται η επίτευξη διαφόρων στόχων όπως ο εκφοβισμός, η ένδειξη ανωτερότητας, η επιβολή της κυριαρχίας ενός πολιτικού προσώπου ή μιας πολιτικής ή ιδεολογικής ομάδας, ο επηρεασμός του απλού λαού και η αλλαγή του παρόντος πολιτικού και κοινωνικού σκηνικού;
Τροφή για σκέψη …
