2015. Το έτος που ορίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της εξωτερικής δράσης της Ευρωπαϊκή Ένωση ως «Ευρωπαϊκό Έτος της Ανάπτυξης» με κεντρικό σύνθημα «Ο κόσμος μας, η αξιοπρέπειά μας, το μέλλον μας». Ένας υπερεθνικός οργανισμός πολιτικοοικονομικών χαρακτηριστικών «ενωμένο στην πολυμορφία» που δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα μέσα στο εσωτερικό του, τόσο από οικονομικές δυσπραγίες όσο και από σκεπτικιστικά κινήματα ως προς την ίδια του τη μορφή, κατά πόσο μπορεί να αντικρούσει τις εξωτερικές αντιξοότητες που τον απειλούν; Αυτό το ερώτημα θα απαντηθεί και θα κριθεί από την ιστορία, όπως ακριβώς ήταν μοιραίο το 2015 να αποτελέσει σταθμό εξωτερικών αντιξοοτήτων για την Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι μόνο. Με μια γρήγορη επισκόπηση, η ένταξη της Λιθουανίας στην Ευρωζώνη, η τρομοκρατική επίθεση στο σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo, οι συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την αποκατάσταση της ειρήνης στην Ουκρανία, την δημιουργία Ενεργειακής Ένωσης και την ανανέωση της μεταναστευτικής πολιτικής, το νέο πακέτο στήριξης από τον ESM στην Ελλάδα, τα συμπαγή βήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, αποτελούν κάποια σημαντικά γεγονότα που συζητήθηκαν και απασχόλησαν την ευρωπαϊκή κοινότητα. Ας κάνουμε όμως μία αναδρομική εξέταση στα σημαντικότερα γεγονότα του 2015 που θα κρίνουν το μέλλον της Ευρωπαϊκή Ένωση εξ ολοκλήρου:
Η άνοδος του Ευρωσκεπτικισμού
Καθώς η από το 2014 μεγάλη εκπροσώπηση και στο Ευρωκοινοβούλιο των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων από Ελλάδα, Ουγγαρία και Ηνωμένο Βασίλειο έβαλε τις βάσεις, η νεοσύστατη κυβέρνηση της Πολωνίας από το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (Prawo i Sprawiedliwość), και η άνοδος του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία και των Podemos στην Ισπανία συμβάλλουν στην αύξηση του ρεύματος του ευρωσκεπτικισμού, με την αποσταθεροποίηση να μοιάζει σχεδόν βέβαιη.
Τον Ιούλιο η Ελλάδα έφτασε ένα βήμα πριν την έξοδο της από την Ευρωζώνη λόγω των εγκληματικών χειρισμών της κυβέρνησης της στα οικονομικά ζητήματα. Η κυβέρνηση της Ουγγαρίας με την θέσπιση σκληρών αντι-μεταναστευτικών μέτρων κινήθηκε εκτός συντονισμένης ευρωπαϊκής πολιτικής. Έξω από τον χορό δεν θα μπορούσε να μείνει και η Πολωνική κυβέρνηση, η οποία κινείται μεθοδικά εκτός Ευρωζώνης προτάσσοντας την εθνική της κυριαρχία. Αλλά το μεγαλύτερο πλήγμα έρχεται από το παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστικό Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς με την νίκη των Συντηρητικών στις εκλογές του Μαΐου προτάθηκε δημοψήφισμα για την παραμονή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή την έξοδο του. Όλα τα παραπάνω γεγονότα σηματοδοτούν μια νέα εποχή για την ακεραιότητα της Ευρωπαϊκή Ένωση αφού η αμφισβήτηση της ωφέλειας των κρατών-μελών ως προς την Ευρωπαϊκη ενότητα και την Ευρωπαϊκη ολοκλήρωση γίνεται ολοένα μεγαλύτερη.
Ευρωπαϊκή προσφυγική κρίση
Το καλοκαίρι του 2015 η Ευρώπη δέχθηκε την μεγαλύτερη εισροή προσφύγων από τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κυρίως λόγω της εμπόλεμης κατάστασης που επικρατεί στη Συρία και το Ιράκ. Η καταιγίδα των αιτούντων άσυλο προσφύγων βρήκε την Ευρωπαϊκή Ένωση κακώς προετοιμασμένη και οι αντιδράσεις ήταν περισσότερο σπασμωδικές και σχεδόν καθόλου συντονισμένες. Με τις πρώτες χώρες υποδοχής (Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία) να βρίσκονται στο προσκήνιο, το μεγαλύτερο μέρος προβληματισμού έγκειται στη μεγάλη ξενοφοβική τάση που δημιουργήθηκε και στάθηκε εμπόδιο στην κατασκευή μιας κοινής Ευρωπαϊκής δράσης.
Λόγω της επιλογής των κρατών-μελών στο σύνολο τους να απαντήσουν εθνικά σε ένα διεθνές πρόβλημα το κύρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης γνώρισε κατάπτωση. Για να μην αναφερθεί ότι η προσπάθεια για κοινή σύμπλευση με την Τουρκία όσον αφορά το ζήτημα δεν έχει βρει πρόσφορο έδαφος. Η προσφυγική κρίση, λοιπόν, βρίσκει την Ευρωπαϊκή Ένωση διχασμένη και ανήμπορη να λειτουργήσει αποτελεσματικά δίνοντας χώρο να αναπτυχθούν αντιευρωπαϊκές ιδέες εθνικού χαρακτήρα στο εσωτερικό της τροφοδοτώντας τις ήδη τεταμένες εχθρότητες που δημιουργήθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης.
Επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι
Τα εξαιρετικά αποκρουστικά γεγονότα της 13ης Νοεμβρίου που σόκαραν τον κόσμο θα μείνουν στην ιστορία όχι μόνο ως μια τρομοκρατική επίθεση ισλαμικού φονταμενταλισμού αλλά και ως ένα έγκλημα ενάντια στις αξίες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, μια σκοταδιστική πράξη ενάντια στον ανθρωπισμό και τη δημοκρατία. Το κλίμα συμπόνοιας και ενότητας που επικράτησε γενικότερα αλλά και μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών δεν ήταν αρκετό ώστε να μην αναδειχθούν οι παθογένειες στον χειρισμό ενός τέτοιου μεγέθους προβλήματος.
Κλείσιμο συνόρων, στρατός στους δρόμους μεγάλων Ευρωπαϊκών πρωτευουσών, στρατιωτικές απαντήσεις στους τρομοκράτες, ισχυρή μεταβολή των διπλωματικών σχέσεων με Ρωσία και Τουρκία, πολιτικές αναθεωρήσεις για την εισροή προσφύγων και επαναδιαμόρφωση Συνθήκης Σένγκεν έλαβαν μέρος σε ένα σκηνικό με κομπάρσους τον φόβο και τον διχασμο. Ο αντίκτυπος των επιθέσεων στις εσωτερικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης έρχεται να στοιβαχτεί σε μια σωρό από ανατροφοδοτούμενα και αλληλεπιδραστικά προβλήματα που ήδη απειλούν την ακεραιότητα της. Το ξενοφοβικό κλίμα που καλλιεργήθηκε με την έλευση των προσφύγων, μετά τις επιθέσεις μετουσιώνεται σε μια εθνικιστική κραυγή που καλεί για περισσότερη ασφάλεια θυσιάζοντας την ελευθερία.
Στην αυγή του 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της, πασχίζοντας να ξεπεράσει τους δικούς της δαίμονες. Το 2015 αποτέλεσε αφετηρία μιας νέας ευρωπαϊκής εποχής δεδομένου των εξελίξεων. Η οικονομική κρίση, ο εθνικισμός και τα προβλήματα των προσφύγων και της τρομοκρατίας αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είμαστε στο σημείο τομής. Ένα σημείο για να αναρωτηθούμε αν μπορούμε να πάρουμε κρίσιμες αποφάσεις προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή αν θα αφήσουμε την εθνική μισαλλοδοξία να μας διαβάλλει καταστρέφοντας την συνοχή και την δύναμη μας. Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια νέα Συνθήκη της Λισσαβώνας; Μήπως μια πυρηνική σχάση είναι αναπόφευκτη; Ας αφήσουμε την ιστορία να δώσει απαντήσεις και ας ατενίσουμε το μέλλον με αισιοδοξία αλλά και προβληματισμό.
