Το εμπόριο αποτελούσε και αποτελεί διαχρονικά ένα μέσο με το οποίο οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά, ενισχύουν τους δεσμούς τους και συναλλάσσονται, με οφέλη να δημιουργούνται για τους συμμετέχοντες, είτε σε διμερές, είτε σε πολυμερές επίπεδο. Για να μπορεί όμως να γίνεται εύρυθμα η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των δρώντων, χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα πλέγμα κανόνων που να ρυθμίζει τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις και τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη μεταχείριση των αγαθών από το κράτη, κυρίως εισαγωγής. Τα τελευταία 70 χρόνια έχουν γίνει αξιοσημείωτες προσπάθειες στο εν λόγω πεδίο, αναφορικά με την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, ωστόσο χρειάζεται χρόνος και αρκετά βήματα ακόμα προκειμένου να οδηγηθούμε σε πλήρες άνοιγμα του διεθνούς εμπορίου, με την απουσία κάθε είδους δασμών και περιορισμών που λειτουργούν στρεβλωτικά για τη συγκεκριμένη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση, οι πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν ως τώρα έχουν θετικό αντίκτυπο και συνέβαλαν τα μέγιστα στην ισότιμη πρόσβαση όλων των κρατών σε αγαθά και υπηρεσίες, καθώς και στην ολοένα και μεγαλύτερη συμμετοχή χωρών στο διεθνές εμπόριο.
Το 1947, συνήφθη στα πλαίσια και του συστήματος του Bretton Woods, η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT), που έβαζε τις βάσεις για ένα δίκαιο και όσο το δυνατόν πιο ανοιχτό για όλους διεθνές εμπόριο, με συγκεκριμένους κανόνες προς εφαρμογή. Βασικές αρχές συνιστούν αυτή της ισότιμης μεταχείρισης των προϊόντων, η ρήτρα ΜΕΚ (μάλλον ευνοούμενου κράτους) και εκείνη της Αμοιβαιότητας. Στοχεύουν στην ισότιμη μεταχείριση των ξένων προϊόντων σε σχέση με τα εγχώρια, στην ισότιμη επιπλέον αντιμετώπιση των αγαθών από άλλες χώρες από τη χώρα στην οποία εισάγονται και στην ύπαρξη παραχωρήσεων από μία άλλη χώρα (δασμολογικών π.χ.) προς όλες τις χώρες ανεξαιρέτως, στο πλαίσιο της μη διάκρισης που οφείλει να διακατέχει το συγκεκριμένο καθεστώς. Σκοπός της GATT ήταν να καταργηθούν προοδευτικά όλοι οι δασμοί και να ανοίξει όσο το δυνατόν περισσότερο το διεθνές εμπόριο, με πιο πολλές χώρες να έχουν μερίδιο σε αυτό. Εκτός από τη GATT, έχουμε και επιμέρους συμφωνίες που αφορούν τα αγαθά που αποτελούν αντικείμενο συναλλαγών μεταξύ των χωρών, όπως τα γεωργικά προϊόντα και οι υπηρεσίες (GATS, συμφωνία για τα αγαθά του πρωτογενούς τομέα). Προστατεύονται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, στοιχείο βασικό για τα αγαθά που εμπορεύεται μια χώρα, μέσω της συμφωνίας TRIPS, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται κατά το δυνατό η ασφάλεια των πολιτών εν γένει. Τα ανωτέρω συνέτειναν καταλυτικά στη δημιουργία ενός οργανισμού που αντικατέστησε τη ΓΣΔΕ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO) το 1995, που συνεχίζει επάξια την παρακαταθήκη που άφησαν η GATT και οι σχετικές συμφωνίες μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται για διεθνή οργανισμό συνεπώς, με νομική υπόσταση.
Στον ΠΟΕ συμμετέχουν 162 κράτη, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να συμμετέχει ως ενιαία οντότητα μέσω της αρμόδιας επιτρόπου για θέματα διεθνούς εμπορίου Cecilia Malstrom. Βασικά καθήκοντά του οργανισμού, είναι να διευκολύνει την υλοποίηση και τη διαχείριση των νομικών πράξεων που απορρέουν από τις μέχρι τώρα υπογραφείσες συνθήκες, να αποτελεί ένα φόρουμ πολυμερών διαπραγματεύσεων για τα θέματα που άπτονται των συμφωνιών, να παρέχει τη δυνατότητα για την επίλυση διαφορών που ανακύπτουν μεταξύ χωρών και τέλος να διεξάγει περιοδικά επισκοπήσεις για την εμπορική πολιτική των κρατών – μελών του. Θεμελιώδεις αρχές στις οποίες στηρίζεται ο ΠΟΕ είναι η διαφάνεια, η λογοδοσία και η συμμετοχή, γεγονός που μαρτυράται και από τον τρόπο λήψης αποφάσεων. Οι αποφάσεις λαμβάνονται μέσω συναίνεσης, που σημαίνει πως πρέπει να συμφωνήσουν όλα τα κράτη για να παρθεί μια απόφαση, συνεπώς διαπιστώνουμε ότι όλοι οι παίκτες έχουν φωνή και μπορούν να επηρεάσουν τα τεκταινόμενα, ανεξαρτήτως της ισχύος τους. Επισημαίνεται ότι ισχύει το καθεστώς ”μία χώρα, μία ψήφος”, εν αντιθέσει με άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αξίζει να σημειώσουμε πως η διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης είναι ταχύτατη, με τις χώρες να έχουν τη δυνατότητα να εφεσιβάλλουν μία απόφαση που λαμβάνεται από το Όργανο Επίλυσης Διαφορών και να την οδηγήσουν σε εκδίκαση σε δεύτερο βαθμό (Δευτεροβάθμιο Δικαιοδοτικό Όργανο), για να προκύψει η οριστική ποινή του κράτους που κατηγορείται. Με τις ενέργειές του, ο οργανισμός συμβάλλει στην ενίσχυση και διατήρηση των συνθηκών πλήρους απασχόλησης, στη βέλτιστη χρήση των παγκόσμιων πόρων, καθώς επίσης και στη στήριξη της παραγωγής και του εμπορίου και στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου και των εισοδημάτων σε παγκόσμια εμβέλεια. Επιπροσθέτως, είναι χαρακτηριστική η συνεργασία με άλλους διεθνείς οργανισμούς για τη στήριξη των αναπτυσσομένων χωρών (Παγκόσμια Τράπεζα, Δ.Ν.Τ.), μέσα από τη δημιουργία και την υλοποίηση προγραμμάτων που στοχεύουν στη βελτίωση των υποδομών και στην προώθηση της ανάπτυξης στις εν λόγω περιοχές (Aid for Trade Initiative). Βασικός στόχος για το μέλλον δεν είναι άλλος από την ολοένα και πιο ενεργή συμμετοχή των αναπτυσσομένων χωρών στο διεθνές εμπόριο, σε συνδυασμό με την άρση ακόμα πιο πολλών εμποδίων που δυσκολεύουν την ελευθερία των συναλλαγών και αποτρέπουν την πρόσβαση στις αγορές χωρών ακόμα και πολύ πιο μακριά από το γεωγραφικό χώρο στον οποίο ενδεχομένως να δραστηριοποιείται κατά κύριο λόγο ένα κράτος – μέλος.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε πως ο ΠΟΕ είναι ένας πολύ δημοκρατικός θεσμός, όπου διασφαλίζεται η ισότιμη συμμετοχή όλων των χωρών, ακούγονται όλες οι φωνές και όλοι συμμετέχουν σε μία ενιαία στρατηγική για το εμπόριο. Λειτουργεί με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος, με σεβασμό στις αναπτυσσόμενες χώρες και δημιουργεί τις συνθήκες για ανάπτυξη και ευημερία, σε παγκόσμια κλίμακα. Με δικαιοσύνη και κανόνες που ισχύουν το ίδιο για όλους, οδηγεί σε άνοιγμα των οικονομικών συνόρων και στην προώθηση της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας των κρατών μελών του.
