Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ο πλανήτης μας αποτελείται σήμερα από 193 διεθνώς αναγνωρισμένα κράτη. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός δεν είναι απόλυτα ακριβής, καθώς πέραν των κρατών-μελών του Ο.Η.Ε. υπάρχουν μερικά ακόμα (όπως η Ταϊβάν, το Βατικανό κλπ) που δεν συνιστούν μέλη του, αλλά και άλλα που…δημιουργούνται ακόμα και σήμερα! Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, παρά τις εικόνες από χάρτες και δορυφόρους, παρελείφθη στην επίσημη καταγραφή της έκτασης εκάστης χώρας να συμπεριληφθεί μια μικρή περιοχή στα σύνορα Κροατίας-Σερβίας, που έμελλε να οδηγήσει σε μια ατμόσφαιρα ξέφρενου ενθουσιασμού αλλά και ανοιχτών αμφισβητήσεων και σφοδρής σύγκρουσης σε εθνικό και ατομικό επίπεδο.
Η ιστορία ξεκίνησε όταν, περίπου έναν χρόνο πριν, ο τσεχικής εθνικότητας φιλελεύθερος πολιτικός Vit Jedlicka υπεστήριξε ότι εντόπισε μια έκταση γης που δεν ξεπερνά τα 7 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην Βαλκανική χερσόνησο, αποτελούσα γη υπό τον έλεγχο ουδενός γείτονος κράτους. Πρόκειται για μια ακατοίκητη και δυσπρόσιτη έκταση στις δυτικές όχθες του ποταμού Δούναβη, ως προς την οποία ο ίδιος υποστηρίζει ότι πρόκειται για “terra nullius” ή “no man’s land” (αφού μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας δεν προβλέφθηκε η άσκηση εξουσίας επ’ αυτής εκ μέρους των δημιουργηθέντων κρατών), όπου σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου είναι δυνατόν να θεμελιωθεί κράτος. Στην ελληνική γλώσσα οι ως άνω όροι μεταφράζονται ως «αδέσποτα εδάφη». Η κατάληψη αυτών των εδαφών δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι βίαιη ή να προκύπτει ως αποτέλεσμα πολεμικής σύρραξης, καθώς τότε θα ήρετο ο ειρηνικός και συναινετικός-συμβιβαστικός χαρακτήρας της διαδικασίας κτήσης εδάφους, καθώς και η προϋπόθεση της «νομιμότητας», που αποτελεί ένα εκ των «essentialia negotii» που απαιτούνται προκειμένου να συσταθεί νομίμως μια κρατική οντότητα.
Η παραδοσιακή θεωρητική αντιμετώπιση του κράτους στο διεθνές δίκαιο συνδυάζει την σωρευτική ύπαρξη 3 στοιχείων: του λαού, του εδάφους και της αυθυπόστατης πολιτικής εξουσίας. Ορθότερη ωστόσο θεωρείται από κάποιους επιστήμονες η de facto διαμόρφωση μιας κατάστασης (μια υλική πραγματικότητα), που ακολούθως θα περιβληθεί το πέπλο της νομικής αναγνώρισης και θα οδηγήσει σε ανάλογες έννομες συνέπειες (de jure), καθώς ως βάση λαμβάνεται κάτι ως χειροπιαστό και δεδομένο, επακολουθούσης της νομικής επένδυσης των γεγονότων. Κατ’ άλλους θεωρητικούς της επιστήμης του διεθνούς δικαίου, απαιτείται η νομιμότητα της σύστασης ή και ικανότητα δημιουργίας σχέσεων με άλλα κράτη (στοιχείο που είχε όντως συμπεριληφθεί στην Σύμβαση του Montevideo του 1933, αλλά ουδέποτε αυτή ετέθη σε εφαρμογή).
O Vit Jedlicka αποφάσισε λοιπόν –τουλάχιστον αρχικά- να εκφράσει και με επίσημο τρόπο αμφισβήτηση ως προς το καθεστώς της γεωγραφικής αυτής περιοχής (που δεν ήταν άλλωστε απολύτως προσδιορισμένο), προκειμένου να δημιουργήσει ένα δικό του κρατίδιο! Ως «κρατίδιο» ορίζεται το κράτος μικρής εδαφικής έκτασης και μικρού πληθυσμού, που όμως διαθέτει τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά στοιχεία που συνιστούν την έννοια αυτού, όπως η κυριαρχία επί του εδάφους (ως εξουσίαση και έλεγχος) και η διεθνής αναγνώριση υπό άλλων διεθνών οντοτήτων-υποκειμένων του διεθνούς δικαίου. Πολλά παραδείγματα υπάρχουν άλλωστε και στην ευρωπαϊκή γειτονιά μας, όπως το Βατικανό, το Μονακό, ο Άγιος Μαρίνος, το Λιχτενστάιν και η Ανδόρρα, η υπόσταση και η διατήρηση της αυτονομίας των οποίων οφείλονται κυρίως σε πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Έτσι και ο Vit Jedlicka αποφάσισε να δημιουργήσει το κρατίδιο της Liberland, σε ένα εγχείρημα που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί τουλάχιστον μεγαλεπίβολο και φιλόδοξο, βασίζοντας την προσπάθειά του στο κεντρικό σύνθημα και motto το «To live and let live».
Αυτονόητο ήταν ότι η Κροατία (της οποίας θεωρητικά η έκταση θα μειωνόταν και θα προσεβάλλετο έντονα η εθνική της κυριαρχία) δεν θα έμενε με δεμένα τα χέρια. Πέραν της σύλληψης οποιουδήποτε παρατύπως διερχομένου από την περιοχή πέριξ της Liberland και της απόδοσης σχετικής κατηγορίας (και την επακόλουθη πρακτική στέρησης των νομίμων δικαιωμάτων των κρατουμένων!), έχει μπλοκάρει την –από τα χερσαία σύνορα- είσοδο σε αυτήν προκειμένου να ελαχιστοποιήσει την δυνατότητα πρόσβασης και τείνει να μην λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψιν της τις κινήσεις του Vit Jedlicka. Η Liberland δεν έχει ακόμα επισήμως αναγνωρισθεί από άλλο κράτος διεθνώς, πλην του «Βασιλείου του Βορείου Σουδάν», του οποίου επίσης η υπόσταση ως κράτους είναι υπό έντονη αμφισβήτηση.
Ποια ήταν όμως τα κίνητρα για την κίνηση αυτή; Η ικανοποίηση της ματαιοδοξίας ενός φιλόδοξου ηγέτη, όπως εύλογα θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί; Μάλλον όχι. Η ιδέα του Vit Jedlicka γεννήθηκε από τον έντονο θυμό και την απογοήτευσή του λόγω των πολιτικών φορολόγησης που ακολουθούνται διεθνώς: αναθρεμμένος με τις αρχές του φιλελευθερισμού και της ελεύθερης οικονομίας, μαχόταν ακόμα και στην πολιτική ζωή της Τσεχίας ενάντια στην καταπίεση και τον περιορισμό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Πιστός στις αρχές και την ιδεολογία του, ονειρευόταν ένα κράτος όπου η κρατική παρεμβατικότητα θα ήταν η ελάχιστη δυνατή ως η απολύτως αναγκαία, προκειμένου η οικονομία να αναπτυχθεί από ιδιωτικούς φορείς, απηλλαγμένη από το βάρος του δακτύλου του Δημοσίου και της εμπλοκής του στην ανάπτυξη. Και το κατόρθωσε (ή έστω προσπαθεί γι’ αυτό!): ένα νέο κράτος υπό δική του εξουσία, για να το διαμορφώσει σύμφωνα με τα πιστεύω του. Απαγόρευση των φόρων, ελαχιστοποίηση της ανάμειξης της δημόσιας εξουσίας στην οικονομία και καμία αναφορά σε «έθνος». Ειδικά ως προς το τελευταίο χαρακτηριστικό, οι επιλογές του ήταν εξ αρχής περιορισμένες. Αν σε ένα τέτοιο εγχείρημα έθετε ως απαραίτητη προϋπόθεση περιορισμούς όπως η εθνική ταυτότητα των πολιτών της Liberland, τότε τόσο ο φιλελεύθερος χαρακτήρας που θα απεπειράτο να προσδώσει στο κρατίδιο θα αναιρείτο στην πράξη, όσο και το ενδιαφέρον των επιδιωκόντων να αποκτήσουν την σχετική ιθαγένεια θα απεμειώνετο.
Ο Vit Jedlicka βρίσκεται μπροστά σε μια πραγματική πρόκληση. Το κρατίδιο προβλέπεται να έχει ένα μικρής έκτασης Σύνταγμα, προκειμένου η επίσημη θεσμική δέσμευση των κρατικών αρχών, των πολιτών και των δραστηριοποιούμενων νομικών προσώπων εν γένει στην Liberland να είναι η ελάχιστη δυνατή. Πηγή έμπνευσης έστω και των περιορισμένων αυτών ρυθμίσεων συνταγματικής ισχύος είναι το αμερικανικό Σύνταγμα και οι αρχές της Αμερικανικής Επανάστασης. Υπάρχει επίσης πρόβλεψη ώστε να μην υφίσταται στρατός ή οποιουδήποτε είδους στρατιωτική δύναμη, όπως επίσης και η καθιέρωση μιας εξαιρετικά χαλαρής πολιτικής μετανάστευσης. Ως προς το φλέγον ζήτημα των λεγόμενων «κοινωνικών παροχών», και πιο συγκεκριμένα της ενεργειακής πολιτικής, των παροχών υγείας και της αποκομιδής των απορριμάτων, προβλέπεται η χρηματοδότησή τους από εθελοντική συνεισφορά των κατοίκων της Liberland ή η ολοκληρωτική ανάληψη της υποχρέωσης κάλυψης των αναγκών αυτών από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η L.S.A. (Liberland Settlement Association), αποτελούμενη από ενδιαφερόμενους μετόχους και εθελοντές έχει ήδη ξεκινήσει με πάθος και πολλή όρεξη να διαμορφώνει -σε θεωρητικό στάδιο προς το παρόν τουλάχιστον- τις υποδομές του κρατιδίου. Περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι διεθνώς έχουν υποβάλει αίτηση για την χορήγηση ιθαγενείας της Liberland –κυρίως Αμερικανοί, Ελβετοί και Άραβες- όμως η διαδικασία έγκρισης καθυστερεί υπερβολικά λόγω του σε βάθος ελέγχου αυτών αλλά και της έλλειψης ικανοποιητικού αριθμού ατόμων που θα αναλάβουν την διενέργεια του σχετικού ελέγχου. Ο Vit Jedlicka δεν τρέφει αυταπάτες: γνωρίζει ότι ούτε οι μισοί εξ αυτών δεν έχουν πρόθεση εγκατάστασης στο νέο κρατίδιο, ούτε καν να την επισκεφθούν. Aναγκαία πάντως προϋπόθεση που τίθεται εκ μέρους του εμπνευστή της Liberland είναι οι έχοντες την ιθαγένειά της να δεσμευθούν εκ των προτέρων ότι θα σέβονται την γνώμη των συμπολιτών τους -ανεξαρτήτως εθνικότητας, φυλής ή θρησκείας-, την ιδιωτική ιδιοκτησία και περιουσία, δεν θα έχουν καταδικασθεί για ποινικά εγκλήματα και δεν θα διαπνέονται από κομμουνιστικές, φασιστικές ή άλλες ακραίες ιδέες.
Ωστόσο υπάρχουν μερικά προβλήματα ακόμα που έχουν ανακύψει: ποια θα είναι η επίσημη γλώσσα και ο εθνικός ύμνος της Liberland; Συζητείται το ενδεχόμενο της μη- καθιέρωσης κάποιας γλώσσας ως επίσημης, αλλά η εύλογη απάντηση θα ήταν ότι μια τέτοια επιλογή θα καθιστούσε την Liberland μια Βαβέλ ασυνεννοησίας και σύγχυσης. Προς στιγμήν χρησιμοποιείται η Τσέχικη και η Αγγλική γλώσσα. Μένει τώρα η ενίσχυση των διπλωματικών ενεργειών που θα αναληφθούν προκειμένου να εκκινήσει μια δυναμική και οργανωμένη καμπάνια προώθησης της ιδέας της Liberland, με τελικό στόχο την αναγνώριση από άλλα κράτη και την κατοχύρωση του διεθνούς κύρους της.
