Στις 8 Νοεμβρίου οι αμερικανοί πολίτες καλούνται να εκλέξουν τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών επιλέγοντας κυρίως ανάμεσα στους Donald Trump (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) και Hillary Clinton (Δημοκρατικό Κόμμα). Οι εκλογές αυτές φέρνουν και το αναπόφευκτο τέλος της θητείας του προέδρου Barack Οbama.
Με αφορμή αυτό το γεγονός αποφασίσαμε, η συντακτική ομάδα του Millennials, να αξιολογήσουμε, εκφράζοντας ο καθένας τη δική του προσωπική άποψη, τα 8 χρόνια προεδρίας του απερχόμενου προέδρου και την πιθανή υστεροφημία του.
Αλόνα Τατάροβα
Ο Barack Hussein Obama, 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, σταθμό στην ιστορία της Αμερικανικής πολιτικής. Καταθέτοντας την άποψή μου για τις δύο περιόδους της προεδρίας του (2009-2012, 2012-2016) θα σταθώ σε τρία πράγματα: τα αρνητικά, τα θετικά και τα σύμβολα.
Ένας από τους αντικειμενικότερους τρόπους να κρίνει κανείς τη θητεία ενός πολιτικού είναι να συγκρίνει τις αρχικές υποσχέσεις με τα πεπραγμένα. Σε αυτό το επίπεδο νομίζω ότι ο Obama με δυσκολία περνάει το τέστ. Η είσοδός του στην πολιτική σκηνή το 2008 έδωσε στον Obama αέρα αλλαγής και ριζοσπαστισμού. Οι υποσχέσεις ήταν πολλές, προοδευτικές και μεγαλόπνοες, ενώ οι ίδιοι οι Αμερικανοί, κουρασμένοι από μια εν πολλοίς απογοητευτική προεδρία Bush και μαγεμένοι από την επιβλητική και γοητευτική παρουσία του Obama, προέβαλαν σε αυτόν κάθε τους, λογική ή παράλογη, επιθυμία. Ο Obama όμως απέτυχε να κλείσει το Guadanamo, να προστατέψει τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών (βλ. NSA) ή να κάνει βήματα προς τον πυρηνικό αφοπλισμό για τον οποίο είχε τόσο μιλήσει. Έκανε μια τρύπα στο νερό όσον αφορά την απαγόρευση της οπλοφορίας και εδώ που τα λέμε μπορεί να υποσχέθηκε ένα δημόσιο σύστημα υγείας αλλά πραγματοποίησε έναν άλλο υβριδικό θεσμό δημόσιας και ιδιωτικής συνεργασίας που δεν είχε καμία σχέση με τον αρχικό στόχο.
Παρ’όλα αυτά, το Obamacare, ασχέτως της τελικής μορφής που πήρε, βοήθησε πραγματικά 15 εκατομμύρια ανθρώπους να αποκτήσουν ασφάλεια υγείας, ανάμεσά τους παιδιά ανασφάλιστων γονέων και νεαρούς ανέργους. Στην οικονομία, αν και δεν κατάφερε να αυξήσει τις αμερικανικές εξαγωγές, στη διάρκεια της προεδρίας του η μείωση της ανεργίας ήταν αξιοθαύμαστη. Επίσης, ανάμεσα σε άλλα κοινωνικά μέτρα που προώθησε ξεχωρίζουν τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας (Executive Order 13672, Matthew Shepard and James Byrd Jr. Hate Crimes Prevention Act), όπως και εκείνα των γυναικών προς την ισότητα (White House Council on Women and Girls, Lilly Ledbetter Fair Pay Act) και η μετριοπαθής πράσινη πολιτική.
Ωστόσο, παρότι ενδεχομένως να είναι άδικο για τον ίδιο, ο Obama θα μείνει στην ιστορία περισσότερο ως ο πρώτος μαύρος Πρόεδρος των ΗΠΑ, παρά ως οτιδήποτε άλλο. Προσωπικά, δεν βρίσκω ασήμαντο αυτόν τον συμβολισμό ισότητας, τον οποίο ενσάρκωσε ο Obama, ιδιαίτερα σε μια εποχή που έχει αναζωπυρωθεί η συζήτηση περί συστημικού ρατσισμού. Γιός ενός μετανάστη, αφροαμερικανός, γεννημένος στη Χαβάη, πολύ επιτυχημένος ως δικηγόρος, ο Obama ήρθε να θυμίσει αυτό που έχει εκπνεύσει ή αμφισβητηθεί εδώ και χρόνια, το αμερικανικό όνειρο.
Το τέλος της προεδρίας του Barack Obama έχει για’μένα την ίδια γεύση με έναν μέτριο καφέ, δεν είναι αρκετά πικρός για να τον πετάξεις, ούτε όμως αρκετά γλυκός για να τον ξαναπροτιμήσεις. Αν κρίνω από το ποσστό 52% της αποδοχής του από τους αμερικανούς ψηφοφόρους, μάλλον έχουμε όλοι το ίδιο γούστο στον καφέ.
Αργυρώ Κασώτη
Η εκλογή του 44ου Προέδρου των ΗΠΑ ήταν μία σημαντική στιγμή στην ιστορία του αμερικανικού έθνους και υποσχόταν θεμελιώδεις αλλαγές τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Ήταν μία ευκαιρία να αναδιαμορφωθεί ριζοσπαστικά η πολιτική σκηνή της χώρας και ο Barack Obama να χαρακτηριστεί ως ένας μετασχηματιστικός ηγέτης για τις ΗΠΑ.
Σε αντίθεση όμως με τις ελπίδες που δημιούργησε στην αρχή της θητείας του, ο Barack Obama άσκησε μία μετριοπαθή πολιτική η οποία συχνά δανείζονταν στοιχεία που θύμιζαν συντηρητικές κυβερνήσεις, κυρίως στον τομέα της οικονομίας και της εξωτερικής πολιτικής. Στον τομέα της οικονομίας συγκεκριμένα ακολούθησε μία αρκετά «νέο-φιλελεύθερη» ατζέντα ακολουθώντας την παραδοσιακή οικονομική πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ ( Federal Reserve). Όσον αφορά τη διάσωση των τραπεζών, άσκησε πολιτικές παρόμοιες με εκείνες του προκατόχου του, George Bush, δυσαρεστώντας έτσι πολλούς από τους υποστηρικτές του. Παρ’όλα αυτά προσπάθησε να κατοχυρώσει μία πιο δίκαιη φορολογία, φορολογώντας τους περισσότερο πλούσιους αμερικανούς πολίτες και ελαφρύνοντας τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας από την υψηλή φορολογία.
Ακόμη και στον τομέα της υγείας, ο οποίος ήταν και ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του Προέδρου, το Affordable Care Act (Obamacare) που καθιέρωσε δεν αποτέλεσε ριζοσπαστική μεταρρύθμιση αλλά μία μετριοπαθή προσπάθεια του Προέδρου να δημιουργήσει ένα πιο κοινωνικό σύστημα υγείας. Το Obamacare διατήρησε τον ιδιωτικό χαρακτήρα του αμερικανικού συστήματος υγείας, παρέχοντας μοναχά κάποια κονδύλια στα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας που δεν μπορούσαν να αγοράσουν ασφάλιση. Ωστόσο το υπέρογκο κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης δεν μπόρεσε να αντιμετωπιστεί, αφήνοντας έτσι μελανά σημεία στη κοινωνική ασφάλιση, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες του κοινωνικού κράτους.
Αν και η εκλογή του Barack Obama για πολλούς υποσχόταν μία ριζική αλλαγή στην πολιτική σκηνή της Αμερικής, εν τέλει δεν μπόρεσε να συνασπίσει και να ενδυναμώσει το Δημοκρατικό Κόμμα, και να δημιουργήσει με αυτόν τον τρόπο μία ισχυρή ενότητα που θα υποστήριζε τις μεταρρυθμίσεις του. Παρ’όλα αυτά περιορίστηκε σε πιο μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις που εξισορροπούσαν μονάχα κάποια πάγια ζητήματα του αμερικανικού λαού, δίχως όμως να επιφέρουν θεμελιώδεις αλλαγές. Η μετατόπιση της αμερικανικής πολιτικής προς τα δεξιά και η εμφάνιση ακραίων και επιθετικών πολιτικών πρακτικών, όπως αυτές του Donald Trump, είναι ίσως και η επιβεβαίωση.
Γρηγόριος – Σωτήριος Γκίζας
Διανύοντας τις τελευταίες ημέρες της προεδρικής οκταετίας του Barack Obama, αξίζει να κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση και στην εξωτερική πολιτική της συγκεκριμένης κυβέρνησης, η οποία δύναται σύντομα να αλλάξει πρόσωπα με τις επικείμενες εκλογές της 8ης Νοεμβρίου. Η περίοδος από το 2008 μέχρι και σήμερα, χαρακτηριζόμενη από πολλές εξελίξεις στο διεθνές σκηνικό, από το κέντρο του οποίου το κράτος-υπερδύναμη των Η.Π.Α. δε θα μπορούσε να εκλείψει, απαριθμεί τις σημαντικότερες διεθνείς πολιτικές, ως εξής:
- η επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα μετά από περισσότερα από 50 χρόνια διεθνούς αποκλεισμού,
- η σταδιακή αποστρατικοποίηση της Μέσης Ανατολής,
- η αδύνατη παρουσία κι η έλλειψη ηγεσίας από πλευράς της χώρας κατά την διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης αλλά και στον εμφύλιο της Λιβύης και της Συρίας,
- ο τερματισμός του αμυντικού πυραυλικού συστήματος στην Ευρώπη κατά της Ρωσίας,
- η αποτυχία ενεργούς δράσης στο ζήτημα της Κριμαίας, καθώς και
- η αμφιλεγόμενη άρση των διεθνών κυρώσεων επί του Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Για να καταλάβει κανείς την ιδεολογική χροιά που πλαισιώνει τις πολιτικές του Obama, αρκεί να μελετήσει τα παραπάνω γεγονότα και την έκβασή τους. Γνωρίζοντας για παράδειγμα ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του στρατού που βρισκόταν σε Ιράκ και Αφγανιστάν ανακαλέστηκε, ότι στην περίπτωση του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης το 2011 η δράση των Η.Π.Α. ήταν δευτερεύουσα με πρωτεργάτες την Μ. Βρετανία και την Γαλλία, και ότι το ίδιο συνέβη και στον εμφύλιο της Συρίας με την πιο άμεση και πρακτικότερη ανάμειξη της ρωσικής αεροπορίας, αντιλαμβάνεται κανείς την μετατόπιση των προτεραιοτήτων της αμερικανικής πολιτικής. Ειδικότερα μάλιστα μετά την παραβίαση της αποκαλούμενης «κόκκινης γραμμής» του Obama, σχετιζόμενη με την περαιτέρω χρήση χημικών από την κυβέρνηση της Συρίας και τον πρόεδρο Assad και η οποία υλοποιήθηκε δίχως αντίποινα, είναι εμφανής ο δισταγμός έντονης δράσης εκτός συνόρων, πόσο μάλλον μεταφραζόμενης σε στρατιωτική παρουσία. Τα προς όλες τις κατευθύνσεις απλωμένα πλοκάμια της προηγούμενης κυβέρνησης του προέδρου Bush, φαίνεται να εισήλθαν σε μια νέα τροχιά κλήσης τους, όσο το δυνατόν κοντύτερα στο σώμα.
Θέτοντας ένα ολιστικό επίπεδο ανάλυσης, παρά την έντονη κριτική που έχει ασκηθεί στην εξωτερική του πολιτική, δύο πτυχές είναι διακριτές. Με καθαρούς όρους ρεαλιστικής πολιτικής, οι Η.Π.Α. έχασαν μέρος της αίγλης τους ως ηγέτιδας δύναμης του διεθνούς συστήματος, υποχωρώντας μπροστά σε άλλους μεγάλους διεθνείς συστημικούς παράγοντες και παίκτες. Με όρους περισσότερο ιδεαλιστικούς που χαρακτηρίζουν τον πρόεδρο γύρω από ένα πλαίσιο «νεο-απομονωτισμού», οι σημαντικές αλλαγές, απαιτούν και σημαντικές αποφάσεις. Χαράσσεται όμως σωστά ο δρόμος για ανάπτυξη και μεγαλύτερη ασφάλεια στο διεθνές σύστημα μέσα από πολιτικές «καλοθελητισμού» όπως στην περίπτωση του Ιράν, ειδικά όταν αυτό ακόμη διέπεται από Μακιαβελλικές αρχές «εγωιστικών»-εθνικών συμφερόντων.
Πολυχρόνης Καράμπελας
Ο Barack Obama παρουσιάστηκε στο πολιτικό σκηνικό ως ενας προοδευτικός πολιτικός, μάλιστα ίσως περισσότερο φιλελεύθερος από το υπόλοιπο κόμμα. Επίσης θεωρήθηκε πως ήταν ενάντια στο υπάρχον σύστημα, και λόγω των θέσεων του αλλά και επειδή αντίπαλος του στις εσωκομματικές εκλογές ήταν η Hillary Clinton, η οποία για τους αμερικανούς αποτελεί την προσωποποίηση του “establishment”.
Μέσα στα 8 χρόνια προεδρίας του έχουν υπάρξει αρκετές επιλογές του, πετυχημένες και μη, που δικαιώνουν το χαρακτηρισμό προοδευτικός, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και πάρα πολλές που αποδεικνύουν πως δεν ήταν απέναντι στο σύστημα. Μάλιστα ήταν και είναι μέρος του.
Σε μια ανάλυση των πολιτικών του βρίσκει κανείς αρκετά πράγματα που έχουν ενδιαφέρον.
Kατάφερε να βγάλει τις Η.Π.Α. από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση αποφεύγοντας τον εγκλωβισμό σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης, αλλά ταυτόχρονα απέτυχε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της Wall Street και το φορολογικό σύστημα. Προσπάθησε να διαχειριστεί τις περισσότερες κρίσεις αποφεύγοντας την αποστολή αμερικανικού στρατού και επιχείρησε την φιλελευθεροποίηση του εμπορίου με πολλά κράτη. Επίσης υποστήριξε τη διεκδίκηση δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ, αποσύροντας μάλιστα πολιτικές όπως το “Don’t ask, don’t tell”, προώθησε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας κυρίως με το Affordable Care Act (Obamacare) και μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης κυρίως με το πρόγραμμα “Race to the Top”. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις όπως και οι απόπειρες μεταρρύθμισης στη μετανάστευση, στα κριτήρια οπλοκατοχής και στην πολιτική για τα ναρκωτικά ήταν μάλλον υπερβολικά μετριοπαθείς και δεν αντιμετώπισαν σε μεγάλο βαθμό κανένα από τα προβλήματα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικά από όσα έγιναν κατά τη διάρκεια της θητείας του και είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψιν πως το κογκρέσο είχε στην ουσία ως αποκλειστικό στόχο να μην τον αφήσει να κυβερνήσει.
Όμως το πιο σημαντικό συμπέρασμα που πηγάζει από την προεδρία του Obama είναι πως ο ρατσισμός συνεχίζει να υπάρχει στις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό και είναι κυρίως συστημικός. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν πως ο Obama είναι μουσουλμάνος και έχει γεννηθεί στην Κένυα, και στο πρόσωπο του βλέπουν ό,τι πάει για αυτούς λάθος στον κόσμο, με απλά λόγια ο “λευκός άντρας” φοβάται πως χάνει τη θέση του.
Επίσης το ίδιο διάστημα η αντιμετώπιση των μαύρων από την αστυνομία (δολοφονίες μαύρων, αστυνομική βία σε διαδηλώσεις, δυσανάλογες συλλήψεις κτλ) δείχνει πως στις ΗΠΑ ακόμη και σήμερα η ζωή ενός μαύρου αξίζει λιγότερο από ενός λευκού.
Εν τέλει ο Barack Obama θα μείνει σίγουρα στην ιστορία ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ, και πιθανώς για κάποιες από τις πολιτικές του. Αλλά ίσως το σημαντικότερο στοιχείο είναι πως η θητεία του ήρθε ακριβώς στην κατάλληλη χρονική στιγμή για να δείξει πόσο έντονη είναι η πολιτισμική διαμάχη στις ΗΠΑ και πόσο μεγάλο είναι το χάσμα ανάμεσα στους συντηρητικούς και τους προοδευτικούς. Μία διαμάχη και ένα χάσμα που λόγω και των επικείμενων δημογραφικών αλλαγών θα αποτελούν τη βάση πολιτικής αντιπαράθεσης για τις επόμενες δεκαετίες των Ηνωμένων Πολιτειών.
