Κάθε προϊόν που καταναλώνουμε φέρει μαζί του μία ιστορία. Έχουμε άραγε αναρωτηθεί ποτέ, ποια είναι η ιστορία του προϊόντος που επιλέξαμε να προσθέσουμε στο καλάθι μας κάθε φορά που ψωνίζουμε; Η Fair Trade Hellas μας καλεί να σκεφτούμε τον αντίκτυπο που έχει για το περιβάλλον και την κοινωνία μας η κατανάλωση προϊόντων τα οποία έχουν παραχθεί με δίκαιο τρόπο και δεν έχουν προκύψει από εκμετάλλευση ανθρώπων από άνθρωπο. Θέλοντας να ενημερωθώ και να μάθω περισσότερα για τη δράση και το έργο της Fair Trade στη χώρα μας, ζήτησα από την Κέλλυ Γαρυφαλλή, υπεύθυνη προγραμμάτων του οργανισμού, να μιλήσει μαζί μου και να μου εξηγήσει μερικά πράγματα που ίσως πολλοί από εμάς, ως καταναλωτές, να αγνοούμε πάνω στο ζήτημα του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου. Η Fair Trade Hellas λοιπόν, όπως μας είπε η ίδια «είναι μια Ελληνική Μη Κυβερνητική Οργάνωση που ιδρύθηκε το 2004 και για πρώτη φορά στην Ελλάδα άρχισε να προωθεί τη φιλοσοφία του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (Fair Trade), που στοχεύει στην καταπολέμηση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο». Στόχοι της συγκεκριμένης οργάνωσης μεταξύ άλλων είναι «η προώθηση της ηθικής και υπεύθυνης κατανάλωσης στην Ελλάδα, και επίσης η διάθεση στην ελληνική αγορά Fair Trade προϊόντων. Ξεκίνησε ως ιδιωτική, λοιπόν, πρωτοβουλία που λειτουργούσε σε εθελοντική βάση και αργότερα έγινε οργάνωση που προσπαθεί για τη διάδοση της ιδέας και της πρακτικής του Δικαίου Εμπορίου συμμετέχοντας σε συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλες δράσεις για την υπεύθυνη κατανάλωση. Πλέον, όπως τονίζει η κ. Γαρυφαλλή: «όλο και περισσότεροι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι και γνωρίζουν για τη Fair Trade και για το τι πρέπει να σκέπτονται πριν αγοράσουν- ή έστω αναρωτιούνται ή και αμφισβητούν- αλλά σίγουρα έχουμε πολλά βήματα ακόμη να κάνουμε».
Το δίκαιο και Αλληλέγγυο εμπόριο είναι ένας εμπορικός συνεταιρισμός, βασισμένος στο διάλογο στη διαφάνεια και τον σεβασμό. Όπως πληροφορηθήκαμε: «συνεισφέρει στη βιώσιμη ανάπτυξη προσφέροντας καλύτερες συνθήκες εμπορίου και διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργατών, κυρίως στο Νότο. Οι οργανώσεις δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου όπως η Fair Trade Hellas (υποστηριζόμενες από τους καταναλωτές) είναι ενεργά αφοσιωμένες στην υποστήριξη των παραγωγών, στην ενημέρωση για ηθική και υπεύθυνη κατανάλωση και στην εκστρατεία για αλλαγές στους κανόνες και τις πρακτικές του συμβατικού διεθνούς εμπορίου». Παγκοσμίως, το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο ελέγχεται από την Παγκόσμια Οργάνωση για το Δίκαιο Εμπόριο (WFTO), η οποία έχει αναλάβει το έργο του να πιστοποιεί συνεταιρισμούς παραγωγών αναπτυσσόμενων χωρών, οργανώσεις στις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου οι οποίες ακολουθούν τους κανόνες του Δίκαιου Εμπορίου (όπως η Fair Trade Hellas) και οργανώσεις ή συνεταιρισμούς σε πλούσιες χώρες του κόσμου όπου εμπορεύονται η πιστοποιούν προϊόντα κάτω από συγκεκριμένα κριτήρια.
Τι συμβαίνει όμως όταν ένα προϊόν πιστοποιείται μέσω της “Fair Trade” και τι αντίκτυπο έχει αυτό στην κοινωνία μας; Η εκπρόσωπος της Fair Trade, μας εξηγεί πως «επιλέγοντας ένα προϊόν δίκαιου εμπορίου, επιλέγεις το προϊόν που θα καταναλώσεις να έχει παραχθεί με τρόπο που να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και με τρόπο πιο φιλικό στο περιβάλλον, ψηφίζεις για έναν καλύτερο κόσμο με άλλα λόγια», ενώ προσθέτει πως «τα προϊόντα Fair Trade δεν είναι πολύ διαδεδομένα στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σιγά-σιγά όμως βλέπουμε ότι ο καταναλωτής τα γνωρίζει περισσότερο και μπορεί να τα βρει σε καταστήματα με προϊόντα δικαίου εμπορίου (worldshops) στο κέντρο της Αθήνας και αλλού και κάποια από αυτά σε γνωστή αλυσίδα σουπερμάρκετ».
Αυτή τη στιγμή η Fair Trade Hellas διαχειρίζεται 5 Ευρωπαϊκά Προγράμματα DEAR (Development Education and Awareness Raising). «Το Map your Meal έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει τον καταναλωτή σχετικά με το από πού προέρχεται και υπό ποιες συνθήκες παράγεται η τροφή μας, μέσω μιας εφαρμογής για κινητά που αναπτύσσουμε και θα αξιολογεί κατά πόσο είναι πράσινα και δίκαια τα προϊόντα που αγοράζουμε. Το Supply Change εστιάζει στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (τόνος, χυμός πορτοκάλι, σοκολάτα) και ασκεί πίεση στα σουπερμάρκετ να κάνουν πιο δίκαιη την εφοδιαστική αλυσίδα. Το Food Smart Cities for Development σε συνεργασία με την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Θεσσαλονίκης επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα Αγροδιατροφικό Συμβούλιο πόλης που θα αποφασίζει συμμετοχικά την τοπική διατροφική πολιτική που αρμόζει στις ανάγκες και προτεραιότητες της Θεσσαλονίκης. Το SUSY (Sustainable and Solidarity Economy) προωθεί την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία ως εναλλακτική Ανάπτυξης και στόχο έχε να δικτυώσει πρωτοβουλίες και εγχειρήματα του πεδίου από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες αλλά και χώρες του παγκόσμιου Νότου. Τέλος, το Scouting our Way Towards a Global Active Citizenship προωθεί την Αναπτυξιακή Εκπαίδευση μεταξύ των προσκόπων οι οποίοι θα μπορέσουν να φέρουν την αλλαγή στις κοινότητές τους προς ένα πιο υπεύθυνο και βιώσιμο μοντέλο. Οι δράσεις της Fair Trade στα πλαίσια αυτών των προγραμμάτων, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν εκθέσεις φωτογραφίας, local trainings, παρουσιάσεις, εργαστήρια, public events, διεθνείς συναντήσεις και διαγωνισμούς.
Θέλοντας να εστιάσω στα supermarkets και για τους κινδύνους που κρύβουν τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που πωλούνται σε χαμηλότερες τιμές, εκείνη μου επιβεβαίωσε τον κίνδυνο που υπάρχει λέγοντας ότι «η κυριαρχία τους στην αγορά και ο διπλός ρόλος τους ως αγοραστές και πωλητές των προϊόντων τους, τους έχει δώσει μια δύναμη που επηρεάζει τις ζωές κυριολεκτικά όλων. Με τη συγκέντρωση της αγοράς, η εξάρτηση των παραγωγών από τις εταιρείες λιανικού εμπορίου αυξάνεται. Αν και οι εταιρείες λιανικής εξασφαλίζουν ή αυξάνουν τα κέρδη τους, οι συνθήκες κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού έχουν επιδεινωθεί: οι μικροί παραγωγοί διακόπτουν τη δραστηριότητά τους, και σε πολλές χώρες του Νότου, η εκμετάλλευση και η ρύπανση αυξάνονται». Μερικά παραδείγματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών συμπεριλαμβάνουν την λήξη εμπορικών συμφωνιών σε περίπτωση που οι παραγωγοί δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τις εκτεταμένες απαιτήσεις των πωλητών λιανικής ή ακόμη τις υπερβολικές ποινές που χρεώνουν οι τελευταίοι σε περίπτωση που οι παραγωγοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε προκαθορισμένες ποσότητες παράδοσης. Η Κέλλυ Γαρυφαλλή προσθέτει ότι «Οι παραγωγοί σπάνια καταπολεμούν αυτές τις πρακτικές, επειδή λειτουργούν κάτω από τη συνεχή απειλή της απώλειας των κύριων αναδόχων τους, και ως εκ τούτου τα μέσα διαβίωσής τους. Οι αθέμιτες αυτές εμπορικές πρακτικές είναι πολύ δύσκολο να καταπολεμηθούν από τον παραγωγό, ακόμη και στις χώρες του Βορρά. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η κοινωνική ασφάλεια είναι εύθραυστη και οι δυνατότητες για την απασχόληση είναι λιγοστές, οι επιπτώσεις είναι ακόμη πιο καταστροφικές».
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ίσως σημεία της συζήτησής μας, ήταν αυτό του επίκαιρου ζητήματος της παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων σοκολάτας που κατακλύζουν αυτές τις μέρες του Πάσχα τα ράφια των supermarkets. «Θα ήθελα πρώτα εσύ να αναρωτηθείς, τώρα που πλησιάζει το Πάσχα, πώς παρασκευάζονται τα σοκολατένια αυγά; Από που προέρχεται η αγαπημένη μας σοκολάτα; Και τι σχέση μπορεί να έχει με την παιδική εργασία στην Γκάνα;» μας λέει.
Η Fair Trade Hellas, πραγματοποίησε έρευνα όπου διαπιστώθηκε ότι οι περισσότερες σοκολάτες ιδιωτικής ετικέτας ΔΕΝ πληρούν οικολογικά και κοινωνικά κριτήρια, ενώ παγκοσμίως οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ επωμίζονται μεγάλα κέρδη όταν οι μικροί παραγωγοί κακάο ζουν σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας. Παράλληλα, όπως η ίδια προσθέτει, στη βιομηχανία αυτή βρίσκουμε τη μεγαλύτερη εκμετάλλευση παιδικής εργασίας αλλά και οικολογικής καταστροφής λόγω των βλαβερών και πολύ τοξικών φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες. Έτσι, το λιγότερο που μπορεί να κάνει μια ευαισθητοποιημένη κοινωνία είναι μέσω των πολιτών της να πείσει τα Σούπερ Μάρκετ να κάνουν τις σοκολάτες τους Πράσινες και Δίκαιες, μέσα από την εκστρατεία Supply Cha!nge, με 28 οργανώσεις να αιτούνται γι αυτό, όπου αρωγός και υποστηρικτής είναι και η Fair Trade Hellas.
«Ζούμε πλέον σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο. Το Fair Τrade ξεκίνησε ως μια πρωτοβουλία αλληλεγγύης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει παγκοσμίως. Η κοινωνία των Πολιτών συζητάει πλέον έντονα για το δίκαιο εμπόριο και τη φιλοσοφία-κριτήριά του και στην παραγωγή στις ευρωπαϊκές χώρες, ένταξη δηλαδή των Ελλήνων παραγωγών για παράδειγμα σε αντίστοιχο εγχώριο μοντέλο Δικαίου Εμπορίου με τήρηση όλων των κριτηρίων – σεβασμό στο περιβάλλον και τα εργασιακά δικαιώματα σε όλο τον κύκλο παραγωγής αλλά και το κοινωνικό αντίκτυπο αυτής της προσπάθειας. Ας μην ξεχνάμε ότι το δίκαιο εμπόριο είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και για την ένταξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων στην παραγωγή καθώς και για τη διαφάνεια».
Εάν κάποιος επιθυμεί να στηρίξει και να διαδώσει το κίνημα της Fair Trade μπορεί να τους υποστηρίξει αγοράζοντας προϊόντα δικαίου εμπορίου, παρακολουθώντας τη σελίδα της Fair Trade στο Facebook, κοινοποιώντας τις δράσεις της οργάνωσης στους φίλους του, αλλά και συμμετέχοντας ενεργά σε μία από τις θεματικές εθελοντικές ομάδες. Για περισσότερα μπορείς να τους βρεις 14 Μαΐου, Παγκόσμια ημέρα για το Δίκαιο Εμπόριο στο Impact Hub Athens στο κέντρο της Αθήνας όπου θα υποδεχτούν νέους εθελοντές για να μάθουν περισσότερα για το κίνημα Fair Trade!
Ευχαριστούμε πολύ την Κέλλυ Γαρυφαλλή για την βοήθειά της και για τις πληροφορίες που μοιράστηκε μαζί μας. Η Fair Trade Hellas αναφέρεται κυρίως σε μη γηγενή προϊόντα όπως είναι το τσάι, ο καφές και το κακάο, κυρίως φυτείες που δεν υπάρχουν στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη, το Δίκαιο Εμπόριο έχει αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2006), την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (2009), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2009) και την Επιτροπή των Περιφερειών (2010). Σήμερα περισσότεροι από 1 εκατομμύριο μικροί παραγωγοί σε περισσότερες από 50 αναπτυσσόμενες χώρες συμμετέχουν στην Παγκόσμια Οργάνωση για το Δίκαιο Εμπόριο.
