Είναι γεγονός πως η Ε.Ε. βρίσκεται στον ασφυκτικό κλοιό εισροής χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων λόγω κυρίως του Συριακού εμφυλίου πολέμου και επωμίζεται τις μεγαλύτερες ευθύνες της ιστορίας της.
Η χάραξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής θαλάσσιας ασφάλειας (EUMSS) και το σχέδιο υλοποίησής της θέτουν τα θεμέλια για τη διαχείριση και εκμετάλλευση του θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και τη συγκροτημένη αντιμετώπιση εκ μέρους της Ε.Ε. των απειλών που λαμβάνουν χώρα. Τα θαλάσσια σύνορα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70% των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης, ενώ εκατοντάδες εκατομμύρια επιβάτες διέρχονται ετησίως τους λιμένες της και η ενεργειακή της ασφάλεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις θαλάσσιες μεταφορές και υποδομές. Η Ε.Ε. και τα κράτη – μέλη της έχουν, ως εκ τούτου, στρατηγικά συμφέροντα στο σύνολο του παγκόσμιου θαλάσσιου τομέα κατά τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση των προκλήσεων σε θέματα ασφάλειας που συνδέονται με τη θάλασσα και τη διαχείριση των θαλάσσιων συνόρων. Οι Ευρωπαίοι πολίτες προσβλέπουν σε αποτελεσματικές και οικονομικά αποδοτικές απαντήσεις για την προστασία του θαλάσσιου τομέα, συμπεριλαμβανομένων των συνόρων προκειμένου να διασφαλιστεί το θαλάσσιο εμπόριο και να αντιμετωπιστούν δυνητικές απειλές από αθέμιτες και παράνομες δραστηριότητες στη θάλασσα.
Ερειδόμενη στις θεμελιώδεις αρχές της Ε.Ε. περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθερίας και δημοκρατίας, η παρούσα στρατηγική έχει ως στόχο να διασφαλίσει τα συμφέροντα της Ένωσης έναντι πληθώρας κινδύνων και απειλών στον παγκόσμιο θαλάσσιο τομέα. Βέβαια, αυτό επιτυγχάνεται κατά τρόπο διατομεακό, συνεκτικό και οικονομικά αποδοτικό τρόπο σύμφωνα με τις ισχύουσες Συνθήκες και κυρίως με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας. Η παρούσα Στρατηγική παρέχει το πολιτικό και στρατηγικό πλαίσιο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων, για τη διαχείριση των κινδύνων, την πρόληψη των συγκρούσεων και τη διαχείριση κρίσεων, όπου σε αυτό το τελευταίο η Ένωση δεν φαίνεται να υλοποιεί πολύ εύστοχη κι αποτελεσματική διαχείριση.
Το νέο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιφέρεια παράγει απειλές που αφορούν και επηρεάζουν την Ένωση και είναι εξίσου επιζήμιες για τα συμφέροντά της. Έχουν προσδιοριστεί οι ακόλουθοι κίνδυνοι και απειλές:
- Απειλές ή χρήση βίας κατά των δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας των κρατών μελών στις οικείες θαλάσσιες ζώνες,
- Απειλές κατά της ασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών και των οικονομικών συμφερόντων στη θάλασσα ως αποτέλεσμα εξωτερικών επιθετικών πράξεων που συνδέονται με θαλάσσιες διαφορές ή με ένοπλες συγκρούσεις,
- Διασυνοριακό και οργανωμένο έγκλημα, καθώς επίσης και θαλάσσια πειρατεία και ένοπλη ληστεία στη θάλασσα, εμπορία ανθρώπων και παράνομη διακίνηση μεταναστών, παράνομη διακίνηση όπλων και ναρκωτικών και λαθρεμπορία,
- Τρομοκρατία και άλλες εκ των προθέσεως παράνομες ενέργειες στη θάλασσα και στους λιμένες κατά πλοίων και φορτίων, μελών του πληρώματος και επιβατών, όπως και επιθέσεις στον κυβερνοχώρο,
- Διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής, συμπεριλαμβανομένων των χημικών, βιολογικών, ραδιενεργών και πυρηνικών απειλών
- Απειλές κατά της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας,
- Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι συμπεριλαμβανομένης της μη βιώσιμης και παράνομης εκμετάλλευσης των φυσικών και θαλάσσιων πόρων.
Προκειμένου να αποτραπούν οι παραπάνω απειλές, η Ε.Ε. σκοπεύει να συνεισφέρει στην ασφάλεια των ευρωπαϊκών θαλάσσιων συνόρων, να προάγει τη συνεργασία της Ένωσης με περιφερειακούς, διεθνείς εταίρους και οργανισμούς και να ενισχύσει την αλληλεγγύη μεταξύ κρατών – μελών κατά την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Το γενικό σχέδιο των επιχειρήσεων ασφάλειας στη θάλασσα (MSO) προβλέπει εναλλακτικές λύσεις για τον τρόπο με τον οποίο οι ναυτικές δυνάμεις μπορούν να συμβάλλουν στην αποτροπή, πρόληψη και αντιμετώπιση των παράνομων δραστηριοτήτων. Η σύμπραξη της Ένωσης με διεθνείς εταίρους συμβάλλει στην προώθηση της θαλάσσιας διακυβέρνησης βάσει κανόνων. Ωστόσο, μία προσαρμοσμένη στο επίπεδο της Ε.Ε αντίδραση θα μπορούσε να βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε πολιτικές και οικονομικές δραστηριότητες της Ε.Ε., όπως η αναπτυξιακή συνεργασία, παράλληλα με τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας, τη δημιουργία θαλάσσιων ικανοτήτων σε περιφερειακό επίπεδο και με θαλάσσιες αποστολές και επιχειρήσεις της Ε.Ε. .
Η Ε.Ε. έχει να αντιμετωπίσει τη δράση του Ισλαμικού Κράτους όχι μόνο διά ξηράς αλλά και την επέκτασή τους στο θαλάσσιο χώρο. Παράδειγμα τέτοιας δράσης ήταν η επίθεση ισλαμιστών ανταρτών τον Νοέμβριο του 2014 σε πυραυλοφόρο αιγυπτιακή φρεγάτα. Ο σκοπός των επιθέσεών τους δεν είναι οικονομικός αλλά να επιφέρουν το φόβο και να διαταράξουν την ειρήνη και την ασφάλεια, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ισχυρά πολιτικά μηνύματα.
Η εκπόνηση της EUMSS αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την επίδειξη κοινότητας συμφερόντων, αντιλήψεων και στοχεύσεων της Ε.Ε. στο θαλάσσιο πεδίο. Το χάσμα ωστόσο ανάμεσα στη συναντίληψη της γενικής κατάστασης και τον εντοπισμό κοινών αόριστων συμφερόντων, μέχρι την κοινή δράση για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων θεμάτων, φαίνεται ότι είναι εξαιρετικά βαθύ. Η Ε.Ε. θα πρέπει να ενεργεί αυτόνομα και από κοινού με διεθνείς εταίρους. Στο πλαίσιο της διαχείρισης κρίσεων, η σύμπραξη Ε.Ε. και ΝΑΤΟ στο θαλάσσιο τομέα θα πρέπει να παραμείνει συμπληρωματική και συντονισμένη, σύμφωνα με το συμπεφωνημένο πλαίσιο σύμπραξης μεταξύ των δύο οργανισμών.
Προκειμένου να επιτύχει το στόχο αυτό, η Ε.Ε. οφείλει να αναιρέσει τη μέχρι σήμερα παθητική στάση της, έναντι των σημαντικών προβλημάτων στην περιοχή. Η μέχρι σήμερα παθητική της στάση δεν της προσδίδει αξιοπιστία έναντι των υπολοίπων κρατών της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τις τάσεις του ευρωσκεπτικισμού στο εσωτερικό της.