Από το 1950, η 10η Δεκεμβρίου έχει οριστεί να εορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε ανάμνηση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ την 10η Δεκεμβρίου του 1948. Έτσι λοιπόν με αφορμή την φετινή επέτειο, καλό θα ήταν να αναλογιστούμε κατά πόσο οι κυβερνήσεις παγκοσμίως λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους στις αποφάσεις τους την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Με τον όρο ανθρώπινα δικαιώματα εννοούμε τη δυνατότητα του ανθρώπου να ζει ελεύθερα και να δραστηριοποιείται σύμφωνα με τους νόμους, για να ολοκληρώνεται και να πετυχαίνει τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του σε όλους τους τομείς. Με άλλα λόγια τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οικουμενικά.
Όμως ποια είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα; Σύμφωνα με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) υπάρχουν τριάντα άρθρα τα οποία απαριθμούνται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία είναι η ευρύτερα αποδεκτή στον κόσμο σχετικά με αυτό το θέμα. Μεταξύ αυτών, είναι το δικαίωμα στη ζωή, την ιθαγένεια, στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, στην εργασία, στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στην τροφή και την κατοικία και το δικαίωμα συμμετοχής στη διακυβέρνηση. Όμως για να φτάσουμε σε αυτό το έγγραφο πέρασαν χιλιάδες χρόνια.
Έγγραφα που αποδεικνύουν τα δικαιώματα του ατόμου, όπως η Μάγκνα Κάρτα (1215), το Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787), η Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1789), η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων (1791) και η Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης (1864) είναι γραπτά προγενέστερα πολλών από τα σημερινά έγγραφα περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι φρικαλεότητες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησαν τον Απρίλιο του 1945 εκπροσώπους χωρών στο Σαν Φρανσίσκο με σκοπό την ίδρυση ενός διεθνούς οργανισμού, δηλαδή των Ηνωμένων Εθνών, για την προώθηση της ειρήνης και την αποτροπή των μελλοντικών πολέμων. Έπειτα το 1948 η νέα Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών υπό την προεδρία της Ελέανορ Ρούζβελτ ξεκίνησε την προπαρασκευή του εγγράφου που θα γινόταν η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία και υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ στις 10 Δεκεμβρίου 1948. Σήμερα, η Διακήρυξη είναι ένα ζωντανό έγγραφο που έχει γίνει αποδεκτό ως μια σύμβαση μεταξύ κυβέρνησης και λαού σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ωστόσο, τα δικαιώματα των πολιτών, σε μια εποχή πληροφόρησης, ανόδου του βιοτικού επιπέδου και επικράτησης των κρατών δικαίου, αποτελούν ακόμα και σήμερα μια πρόκληση για τον κόσμο μας. Πολλοί συμφωνούν ότι χρόνια μετά την έκδοσή της η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραμένει ακόμα όνειρο παρά πραγματικότητα. Παραβιάσεις σημειώνονται σε κάθε μέρος του κόσμου. Πιο έντονες εντοπίζονται στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, ενώ παρατηρείται και στις προηγμένες οικονομικά και πολιτικά χώρες της Δύσης. Σε γενικές γραμμές, οι ευάλωτες ομάδες σε παραβιάσεις δικαιωμάτων είναι κυρίως οι γυναίκες οι οποίες πέφτουν θύματα προκαταλήψεων και συντηρητισμού, τα άτομα με ειδικές ανάγκες που γίνονται αντικείμενα περιφρόνησης, καθώς και άτομα ή μειονότητες που λόγω ιδιαιτερότητας ή διαφορετικότητας βιώνουν το περιθώριο όπως πρόσφυγες, ομοφυλόφιλοι, ιερόδουλες, φυλακισμένοι και ναρκομανείς.
Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες περιπτώσεων όπου τα δικαιώματα ορισμένων κοινωνικών ομάδων παραμελούνται ή καταπατούνται. Κάποια από τα αίτια παραβίασης στις υπανάπτυκτες χώρες είναι το χαμηλό βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο καθώς και ο φανατισμός, η υποταγή στις αρχές της φυλής και οι αυταρχικές δομές των πολιτικών συστημάτων. Αντίστοιχα στις αναπτυγμένες χώρες η επικράτηση της κερδοσκοπίας, ο ανταγωνισμός στον οποίο κυριαρχεί η ατομικιστική συμπεριφορά και προτάσσεται το συμφέρον σε βάρος του κοινού καλού καθώς και η περιθωριοποίηση ατόμων και ομάδων από την πολιτεία και την κοινωνία λόγω της επικράτησης του φανατισμού και των ρατσιστικών κινημάτων εξαιτίας της αθρόας μετανάστευσης, αλλά και η ελλιπής παιδεία και ο προπαγανδιστικός ρόλος των ΜΜΕ οδηγούν στα αίτια παραβίασης ή άρνησης των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων.
Η Διακήρυξη οραματίστηκε ένα κόσμο που όλοι θα ζουν με αξιοπρέπεια χωρίς βία και διακρίσεις, ένα κόσμο που όλοι θα απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες. Ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά κενά απέναντι στον φόβο και την ανισότητα. Ο ρατσισμός, η φτώχεια και η τρομοκρατία αποτελούν μερικές από τις προκλήσεις της εποχής μας. Όλοι θα πρέπει να αγωνιστούμε για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έτσι να οδηγηθούμε σε ένα καλύτερο επίπεδο ζωής όπως το ζήτησαν για λογαριασμό μας οι συντάκτες της Διακήρυξης πριν από 67 χρόνια.
