Προσφυγικό. Δεν υπάρχει άλλη λέξη που θα μπορούσε να περιγράψει το 2016 καλύτερα. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, το προσφυγικό αποτέλεσε και συνεχίζει δυστυχώς να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα σε παγκόσμια κλίμακα. Μόνο λίγες δεν είναι οι σκηνές που βλέπουμε καθημερινά στο Αιγαίο με δεκάδες ανθρώπους να πνίγονται και άλλους τόσους να αγνοούνται. Ο πόλεμος στη Συρία είναι ακόμα μακριά από το να τελειώσει και κανείς ακόμα δεν μπορεί να γνωρίζει με σιγουριά που θα φτάσει αυτή η κατάσταση. Περιγράφοντας συνοπτικά την κατάσταση του προσφυγικού στην Ελλάδα θα έλεγα ότι όλες αυτές οι εικόνες στη χώρα είναι, κατά έναν ανατριχιαστικό τρόπο, πολύ γνώριμες. Δεν θα μπορούσα φυσικά παρά να μιλάω για τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε τι έγινε εκείνη την εποχή, εκατομμύρια Έλληνες ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους ταξιδεύοντας αναγκαστικά προς τη μητέρα πατρίδα.
Βλέποντας λοιπόν όλες αυτές τις εικόνες με τους πρόσφυγες και με τα βάσανα και τις κακουχίες που περνάνε καθημερινά, περίμενα από μια συγκεκριμένη ομάδα πολιτών να ευαισθητοποιεί λίγο περισσότερο. Έκανα λάθος. Είναι πάρα πολύ στενάχωρο να βλέπεις σε μια χώρα, που έχει ζήσει σε μεγάλο βαθμό την προσφυγιά τον προηγούμενο αιώνα, να υπάρχουν άνθρωποι των οποίων πολύ πιθανόν οι πρόγονοι προσπαθούσαν να φύγουν από τον Πόντο, τη Μ. Ασία και τη Θράκη για να σωθούν από τον θάνατο, να κλείνουν την πόρτα σε ένα άλλο έθνος που βρίσκεται σε μια παρόμοια κατάσταση. Βλέπουμε ανθρώπους με ρίζες προσφυγικές να εμφανίζονται αδιάφοροι για τη συγκεκριμένη κατάσταση, να απαιτούν από τις αρχές να στείλουν τους πρόσφυγες πίσω στην χώρα τους. Όταν τους λένε πως «Οι περισσότερες πόλεις στη Συρία είναι βομβαρδισμένες και κατακτημένες από ανθρώπους που δεν σέβονται ούτε τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα» λαμβάνουν την απάντηση «Δεν είναι δικό μας το πρόβλημα αυτό. Ας πολεμήσουν για τα σπίτια τους, κανείς δεν τους κάλεσε εδώ». Είναι τρομερά ανησυχητικό που υπάρχουν τέτοιες τάσεις μίσους για ανθρώπους που έχασαν τα πάντα λόγω του πολέμου. Τις περιουσίες τους, τις ζωές τους.
Και εδώ ακριβώς κολλάει ο τίτλος του άρθρου αυτού. Τότε, ήταν «αλλιώς». «Τότε οι πρόσφυγες ήταν Έλληνες και ερχόντουσαν στην πατρίδα τους. Οι πρόσφυγες τότε ήταν της ίδιας κουλτούρας, ενώ αυτοί είναι βάρβαροι και θέλουν να κυριαρχήσουν την χώρα μας.» (Όχι δεν είναι τρολάρισμα αυτό που διαβάσατε έχω ακούσει και τέτοιες απόψεις). Έχουμε φτάσει σε τέτοιο σημείο που υπάρχει κόσμος που αναρωτιέται – αν είναι ποτέ δυνατόν- αν αξίζουν οι Σύριοι τη βοήθεια μας και τι έχουν κάνει αυτοί για εμάς. Ο πόλεμος δεν έχει εθνικότητα. Ο πόνος και ο θάνατος δεν έχουν εθνικότητα. «Τότε, ήταν αλλιώς» έρχεται ξανά η απάντηση. Ποτέ δεν είναι διαφορετικά. Παντού τα ίδια πράγματα συμβαίνουν. Τα ίδια συνέβησαν και στην Ελλάδα, τα ίδια συμβαίνουν και στη Συρία. Δεν γίνεται να χαθεί η ανθρωπιά μας φοβούμενοι το διαφορετικό. Δεν γίνεται να χαθούν ιδανικά και αξίες που μας μάθανε τη στιγμή που χρειαζόμαστε να τα κάνουμε πράξη. Δεν γίνεται να φοβόμαστε το παιδάκι, που με την αθωότητα του προσπαθούσε να σκουπίσει το αίμα σαν να ήταν μια απλή βρωμιά πάνω του. Δεν γίνεται να χαθούμε μέσα στο μίσος, τον ρατσισμό και την απαισιοδοξία. Απλά δεν γίνεται. Αν δεν είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε τώρα ανθρώπους που μας χρειάζονται, καλύτερα την επόμενη φορά πριν μιλήσουμε για προσφυγιά να πλύνουμε το στόμα μας. Διότι πως μπορούμε να θρηνούμε για τους προγόνους μας και να ευχόμαστε να μην γίνει κάτι τέτοιο ποτέ ξανά και όταν βλέπουμε μια παρόμοια κατάσταση να κλείνουμε τα μάτια μας και να φεύγουμε;
Απάντηση ξεκάθαρη δεν μπορεί να δοθεί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι έχουμε αφήσει τον φόβο και την κακοχυψία μας να επηρεάσουν την αντίληψη μας. Διότι όπως ανέφερα πιο πάνω το διαφορετικό μας τρομάζει. Μας τρομάζει σε τέτοιο βαθμό που βγάζουμε πάνω του το χειρότερο μας εαυτό. Προερχόμενος από μια οικογένεια με προσφυγικές ρίζες θεωρώ αδιανόητο να βγάλω μίσος σε αυτούς τους ανθρώπους, καθώς τότε θα ήταν σαν να έβγαζα μίσος για τους προπαπούδες μου. Το μυαλό μου είναι σε αυτούς τους ανθρώπους. Στους ανθρώπους αυτούς, που το μόνο που ψάχνουν είναι ηρεμία, ειρήνη και ένα ήσυχο μέρος να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους απαγορεύσει αυτό το όνειρο. Ναι αυτό είναι το όνειρο τους. Δεν είναι ούτε πλούτη, ούτε δόξα, ούτε πολλά από αυτά που ονειρευόμαστε εμείς. Μετά από χρόνια πολέμου, πόνου και βασάνων το μοναδικό τους όνειρο είναι αυτό: Ειρήνη και Ευημερία.
